Bắc Kinh đã không ngồi yên chờ đợi cái gật đầu từ Washington. Trong một nước cờ táo bạo nhằm khẳng định chủ quyền số, Trung Quốc lần đầu tiên bật đèn xanh cho các dòng chip AI nội địa tham gia vào hệ thống mua sắm chính phủ. Quyết định này được đưa ra trọn vẹn ba tuần trước khi Tổng thống đắc cử Donald Trump công bố kế hoạch nới lỏng xuất khẩu có điều kiện cho Nvidia, gửi đi một thông điệp đanh thép: Tự chủ công nghệ là mệnh lệnh, không phải là quân bài mặc cả.

Bước ngoặt chiến lược trước thềm thay đổi chính sách từ Mỹ

Bản danh sách "An toàn và Tin cậy" mới nhất của Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc (MIIT) giờ đây không còn là sân chơi độc quyền của phần cứng nhập khẩu. Lần đầu tiên, 15 mẫu chip AI từ những cái tên sừng sỏ trong nước như HiSilicon (Huawei) với dòng Ascend và Cambricon Technologies (dòng MLU) đã được phê duyệt cho các dự án huyết mạch của nhà nước và doanh nghiệp quốc doanh.

Việc phê duyệt này đi trước quyết định ngày 8/12 của ông Trump một nhịp quan trọng. Dù Nhà Trắng sẵn sàng để Nvidia xuất khẩu chip H200 sang Trung Quốc với mức "thuế đặc biệt" 25% doanh thu, lập trường của Bắc Kinh rất rõ ràng: Họ đang xây dựng một bức tường lửa công nghệ. MIIT khẳng định việc ưu tiên vi xử lý "cây nhà lá vườn" là cốt lõi để bảo vệ chuỗi cung ứng, một lộ trình được tuyên bố là miễn nhiễm với mọi biến động chính trị từ bên ngoài.

Tác động thị trường và mô hình "mua sắm lai"

Cú chuyển mình này đang vẽ lại bản đồ thị trường bán dẫn tại quốc gia tỷ dân. Không chỉ là thay đổi trên giấy tờ, danh sách mới này dự kiến sẽ lấp đầy hơn 40% cơn khát phần cứng AI của chính phủ vào năm 2026.

Thị phần chip nội địa đã âm thầm leo lên mức 30%, một cú nhảy vọt so với con số khiêm tốn 10% của năm 2024, theo dữ liệu mới nhất từ IDC Research. Tham vọng của Bắc Kinh không dừng lại ở đó: ép tỷ lệ nhập khẩu xuống dưới 50% tổng nhu cầu vào năm 2027.

Tuy nhiên, cánh cửa cho Nvidia chưa hẳn đã đóng sập. Giới quan sát nhận định một mô hình "mua sắm lai" (hybrid procurement) đang hình thành. Trong kịch bản này, các chip nội địa sẽ đảm nhận vai trò "người gác cổng" cho các dữ liệu an ninh nhạy cảm, trong khi Nvidia H200 – dù phải chia sẻ 25% doanh thu cho Mỹ – vẫn sẽ được chào đón ở khu vực thương mại thuần túy, nơi hiệu năng xử lý là vua.

So sánh năng lực kỹ thuật: Nội địa hóa đối đầu hiệu suất thô

Sự tự tin của Trung Quốc không chỉ dựa trên lòng yêu nước mà còn bắt nguồn từ những bước tiến kỹ thuật thực tế. Chip Ascend 910B của Huawei gây ấn tượng với hiệu suất năng lượng tốt hơn 30% so với thế hệ trước. Điều này đồng nghĩa với việc các siêu máy tính tại Bắc Kinh có thể vận hành mát hơn và tiết kiệm hàng triệu USD tiền điện mỗi năm, bên cạnh việc tích hợp sâu các giao thức bảo mật nội địa.

Ở một góc độ khác, dòng MLU290 của Cambricon đang chứng tỏ khả năng suy luận (inference) nhanh hơn 20% so với "lão làng" A100 bị hạn chế của Nvidia, theo các kết quả đo kiểm (benchmark) cuối tháng 11 vừa qua.

Dẫu vậy, khoảng cách ở phân khúc đỉnh cao vẫn là một thực tế khó chối cãi. Nvidia H200, quân bài chiến lược vừa được ông Trump "cởi trói", vẫn sở hữu tốc độ huấn luyện (training) nhanh gấp đôi các đối thủ Trung Quốc. Jensen Huang, CEO của Nvidia, mới đây đã bày tỏ sự lạc quan thận trọng, cam kết tuân thủ luật chơi mới để giữ chân tại thị trường béo bở này.

Bức tranh tài chính của cuộc đua tự chủ

Đằng sau cuộc đấu về công nghệ là dòng chảy của những khoản tiền khổng lồ. Để hiện thực hóa giấc mơ tự chủ, Bắc Kinh đã bơm gói trợ cấp lên tới 15 tỷ USD cho chip AI nội địa trong năm 2025, tăng mạnh so với mức 10 tỷ USD của năm trước.

Ở phía bên kia bán cầu, Washington kỳ vọng khoản cắt giảm 25% doanh thu từ Nvidia sẽ mang về 500-750 triệu USD mỗi năm cho Kho bạc. Nhưng các nhà phân tích quốc tế cảnh báo đây có thể là một chiến thắng ngắn hạn. Sự trỗi dậy mạnh mẽ của Huawei và Cambricon đe dọa làm xói mòn 15-20% thị phần của Nvidia tại châu Á trong dài hạn. Khi các trung tâm dữ liệu tại Thượng Hải buộc phải tuân thủ tỷ lệ nội địa hóa 60%, thời hoàng kim của chip ngoại nhập có thể đang đi vào hồi kết.