Hoa xác thối, hay Amorphophallus titanum, nổi tiếng với kích thước khổng lồ và mùi hương đặc trưng giống thịt thối rữa, là một trong những loài thực vật kỳ lạ và thu hút nhất hành tinh. Tuy nhiên, loài hoa độc đáo có nguồn gốc từ các khu rừng nhiệt đới Sumatra, Indonesia này đang đối mặt với tình trạng nguy cấp trong tự nhiên. Các nỗ lực bảo tồn thông qua việc gây trồng tại các vườn thực vật và tổ chức nghiên cứu trên toàn thế giới đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự tồn tại của loài. Thế nhưng, một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra một mối đe dọa tiềm ẩn nhưng nghiêm trọng: việc lưu trữ hồ sơ về các cá thể hoa xác thối đang được thực hiện một cách rời rạc và thiếu chuẩn hóa, gây ảnh hưởng tiêu cực đến công tác bảo tồn. Các nhà sinh học thực vật đã tiến hành một cuộc khảo sát chi tiết, xem xét hồ sơ của gần 1.200 cây hoa xác thối riêng lẻ tại 111 cơ sở trên khắp thế giới. Kết quả thu được thật đáng báo động: dữ liệu và hồ sơ về nguồn gốc, phả hệ và đặc điểm di truyền của các cây này thiếu sót nghiêm trọng và không tuân theo một tiêu chuẩn chung nào. Mỗi tổ chức dường như có một cách riêng để ghi chép, hoặc tệ hơn là không ghi chép đầy đủ, khiến việc tổng hợp và phân tích thông tin trở nên vô cùng khó khăn. Sự thiếu hụt thông tin toàn diện này tạo ra một rào cản lớn cho các nhà bảo tồn. Hệ quả trực tiếp của tình trạng thiếu sót dữ liệu này là các nhà bảo tồn không thể đưa ra những quyết định sáng suốt về việc nhân giống các cây hoa xác thối trong bộ sưu tập của họ. Để duy trì một quần thể khỏe mạnh và đa dạng về mặt di truyền trong môi trường nuôi trồng, việc biết rõ cây nào có quan hệ họ hàng gần, cây nào mang gen quý hiếm, hay cây nào là bản sao vô tính (clone) của cây khác là cực kỳ quan trọng. Thiếu thông tin này, các chương trình nhân giống có nguy cơ vô tình làm giảm sự đa dạng di truyền vốn đã hạn chế của loài. Phân tích sâu hơn từ nghiên cứu cho thấy những con số đáng lo ngại. Trong số các cây được khảo sát, có đến 24% là các bản sao vô tính, nghĩa là chúng giống hệt nhau về mặt di truyền. Đáng báo động hơn, 27% số cây là con cháu được tạo ra từ việc lai tạo giữa các cá thể có quan hệ họ hàng gần. Việc nhân giống cận huyết và sử dụng các bản sao vô tính lặp đi lặp lại làm suy giảm nghiêm trọng vốn gen của quần thể hoa xác thối được nuôi trồng. Điều này tạo ra một vòng luẩn quẩn, khiến quần thể ngày càng trở nên đồng nhất về mặt di truyền. Sự đa dạng di truyền thấp là một mối đe dọa nghiêm trọng đối với sự sống còn lâu dài của bất kỳ loài nào, kể cả hoa xác thối. Một quần thể thiếu đa dạng di truyền sẽ dễ bị tổn thương hơn trước các dịch bệnh, sự thay đổi của môi trường và các yếu tố gây stress khác. Nếu một mầm bệnh mới xuất hiện mà quần thể không có cá thể nào mang gen kháng bệnh, toàn bộ quần thể đó có thể bị xóa sổ. Do đó, việc duy trì và tăng cường đa dạng di truyền là mục tiêu cốt lõi của các chương trình bảo tồn. Tình trạng hồ sơ yếu kém hiện nay đang trực tiếp cản trở mục tiêu này, đẩy loài hoa vốn đã nguy cấp đến gần hơn bờ vực tuyệt chủng. Vì vậy, việc cải thiện công tác quản lý dữ liệu và chuẩn hóa hồ sơ tại các vườn thực vật và trung tâm nghiên cứu không chỉ là một nhiệm vụ hành chính đơn thuần. Đó là một hành động bảo tồn cấp thiết. Cần có sự hợp tác quốc tế để xây dựng một hệ thống cơ sở dữ liệu tập trung, chuẩn hóa, cho phép các nhà khoa học và nhà bảo tồn chia sẻ thông tin và phối hợp hiệu quả hơn trong các nỗ lực nhân giống. Chỉ bằng cách hiểu rõ về từng cá thể hoa xác thối đang được nuôi trồng, chúng ta mới có thể đảm bảo một tương lai bền vững cho loài thực vật độc đáo và kỳ diệu này.
