Cuộc chiến pháp lý giữa Elon Musk và OpenAI, tổ chức nghiên cứu trí tuệ nhân tạo mà ông đồng sáng lập, vừa có thêm diễn biến mới đáng chú ý. Mười hai cựu nhân viên của OpenAI đã chính thức đệ trình một bản tóm tắt pháp lý (amicus brief) để bày tỏ sự ủng hộ đối với vụ kiện của Musk. Động thái này nhấn mạnh sự chia rẽ nội bộ và những lo ngại ngày càng tăng về định hướng phát triển của một trong những công ty AI hàng đầu thế giới, đặc biệt là sau quá trình tái cấu trúc gây tranh cãi.Vụ kiện do Elon Musk khởi xướng vào tháng 2 năm 2024 cáo buộc OpenAI đã vi phạm thỏa thuận sáng lập ban đầu. Musk lập luận rằng công ty, vốn được thành lập như một tổ chức phi lợi nhuận với sứ mệnh phát triển trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) vì lợi ích của toàn nhân loại, đã đi chệch hướng. Ông cho rằng việc OpenAI chuyển đổi sang một cấu trúc vì lợi nhuận giới hạn (capped-profit) và mối quan hệ hợp tác sâu sắc với Microsoft đã biến công ty thành một nhánh phụ thực tế của gã khổng lồ công nghệ, ưu tiên lợi ích thương mại hơn là mục tiêu ban đầu. Musk, người đã rời khỏi hội đồng quản trị OpenAI vào năm 2018 do những bất đồng về định hướng, cảm thấy rằng cấu trúc hiện tại đang phản bội lại cam kết cốt lõi là phát triển AGI một cách an toàn và phổ biến rộng rãi.Sự ủng hộ từ nhóm 12 cựu nhân viên, những người từng làm việc tại OpenAI trong giai đoạn đầu, mang một trọng lượng đáng kể. Trong bản tóm tắt pháp lý của mình, họ khẳng định rằng việc tái cấu trúc công ty và sự thay đổi trong ưu tiên chiến lược là đi ngược lại với sứ mệnh nguyên thủy mà họ đã cùng nhau xây dựng. Họ chia sẻ mối quan ngại của Musk rằng việc theo đuổi lợi nhuận có thể làm lu mờ mục tiêu cao cả là đảm bảo AGI mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, thay vì chỉ tập trung vào việc tối đa hóa giá trị cho các cổ đông và đối tác thương mại như Microsoft. Những cựu nhân viên này tin rằng thỏa thuận sáng lập, nhấn mạnh vào tính mở và lợi ích công cộng, đã bị vi phạm nghiêm trọng.Bản tóm tắt pháp lý do các cựu nhân viên đệ trình không chỉ đơn thuần là một tuyên bố ủng hộ. Nó cung cấp thêm bằng chứng và góc nhìn từ những người đã trực tiếp tham gia vào quá trình hình thành và phát triển ban đầu của OpenAI. Họ nhấn mạnh rằng văn hóa và mục tiêu của công ty đã thay đổi đáng kể sau khi Musk rời đi và sau khi thỏa thuận trị giá hàng tỷ đô la với Microsoft được ký kết. Điều này làm dấy lên những câu hỏi quan trọng về quản trị doanh nghiệp trong lĩnh vực AI, sự cân bằng giữa đổi mới công nghệ và trách nhiệm đạo đức, cũng như vai trò của các thỏa thuận sáng lập trong việc định hướng tương lai của các tổ chức công nghệ có sức ảnh hưởng lớn.Phản ứng của OpenAI đối với vụ kiện và sự ủng hộ từ các cựu nhân viên là bác bỏ các cáo buộc của Musk, cho rằng chúng không có cơ sở và là biểu hiện của sự tiếc nuối khi ông không còn tham gia vào công ty. OpenAI khẳng định họ vẫn cam kết với sứ mệnh ban đầu và cấu trúc hiện tại cho phép họ huy động nguồn lực cần thiết để theo đuổi các mục tiêu nghiên cứu đầy tham vọng một cách có trách nhiệm. Tuy nhiên, sự tham gia của các cựu nhân viên vào cuộc tranh chấp pháp lý này chắc chắn sẽ làm tăng áp lực lên ban lãnh đạo OpenAI và khiến cuộc tranh luận về tương lai của công ty cũng như của ngành AI nói chung trở nên phức tạp hơn.Vụ kiện này, cùng với sự vào cuộc của các cựu nhân viên, không chỉ là một cuộc chiến pháp lý đơn thuần giữa một tỷ phú và công ty cũ của ông. Nó phản ánh một cuộc đấu tranh rộng lớn hơn về linh hồn của ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo: liệu AI nên được phát triển chủ yếu vì lợi ích chung hay nên bị chi phối bởi các động lực thương mại? Kết quả của vụ kiện có thể tạo tiền lệ quan trọng cho việc quản trị và định hướng phát triển của các công nghệ mang tính cách mạng trong tương lai, buộc các tổ chức phải cân nhắc kỹ lưỡng hơn giữa tham vọng đổi mới và cam kết với lợi ích cộng đồng.
