Một ủy ban lưỡng đảng của Hạ viện Hoa Kỳ vừa công bố báo cáo khuyến nghị siết chặt kiểm soát xuất khẩu các mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) sang Trung Quốc, sau khi kết luận DeepSeek – một công ty AI Trung Quốc – đã huấn luyện các mô hình giá rẻ bằng dữ liệu lấy từ ChatGPT của OpenAI. Báo cáo này cũng đề xuất cấm các cơ quan liên bang mua sắm AI có nguồn gốc từ Trung Quốc, đồng thời cảnh báo về nguy cơ an ninh quốc gia từ việc DeepSeek thu thập dữ liệu người dùng Mỹ và chuyển về Trung Quốc. Động thái này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng công nghệ leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc, với việc Mỹ liên tục mở rộng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip AI cao cấp và công nghệ liên quan. Mục tiêu là ngăn chặn Bắc Kinh tiếp cận các công nghệ then chốt phục vụ phát triển AI và hiện đại hóa quân sự. DeepSeek đã tận dụng các lỗ hổng trong kiểm soát xuất khẩu để tiếp cận chip Nvidia H800 và A100, phục vụ huấn luyện các mô hình AI cạnh tranh với sản phẩm Mỹ. Thậm chí, chính quyền Trump còn siết chặt hơn nữa, yêu cầu giấy phép cho cả các dòng chip trung cấp, thay vì chỉ cấm chip cao cấp như trước đây. Không chỉ lo ngại về cạnh tranh công nghệ, Mỹ còn quan ngại sâu sắc về an ninh dữ liệu và ảnh hưởng của Trung Quốc. DeepSeek bị cáo buộc thu thập dữ liệu người dùng Mỹ, lưu trữ trên máy chủ tại Trung Quốc, và có thể chuyển giao cho chính quyền Bắc Kinh theo luật tình báo của nước này. Báo cáo cũng chỉ ra khả năng DeepSeek thao túng kết quả AI để phù hợp với tuyên truyền của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đồng thời phát hiện các lỗ hổng bảo mật và “cửa hậu” trong mã nguồn. Một điểm đáng chú ý khác là tranh cãi về nguồn gốc và phương pháp huấn luyện mô hình AI của DeepSeek. DeepSeek bị cáo buộc sử dụng kỹ thuật “distillation” – huấn luyện mô hình mới dựa trên đầu ra của mô hình khác (như ChatGPT), vi phạm điều khoản sử dụng của OpenAI. OpenAI và Microsoft tố cáo DeepSeek “vượt rào” để lấy dữ liệu, đồng thời sử dụng các mô hình mã nguồn mở để tạo dữ liệu tổng hợp chất lượng cao. Tuy nhiên, bản thân OpenAI cũng từng bị chỉ trích về việc thu thập dữ liệu trên Internet mà không xin phép, tạo ra sự mỉa mai trong tranh chấp này. Phản ứng chính sách từ phía Mỹ là rất mạnh mẽ. Quốc hội Mỹ đang thúc đẩy các dự luật cấm DeepSeek và các ứng dụng AI Trung Quốc trên thiết bị chính phủ, với lý do bảo vệ an ninh quốc gia và dữ liệu cá nhân. Một số đề xuất còn muốn mở rộng cấm nhập khẩu/xuất khẩu công nghệ AI với Trung Quốc trên diện rộng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu công nghệ cao trước đây (như với Huawei) từng thúc đẩy Trung Quốc tự phát triển chip và AI, thay vì làm chậm tiến trình công nghệ của nước này. Tóm lại, cuộc chiến AI giữa Mỹ và Trung Quốc đang nóng lên, với những hệ lụy sâu rộng về kinh tế, chính trị và an ninh. Liệu các biện pháp kiểm soát của Mỹ có thực sự hiệu quả, hay sẽ chỉ thúc đẩy Trung Quốc tự lực cánh sinh trong lĩnh vực AI? Câu trả lời vẫn còn ở phía trước.
