Wikimedia Foundation, tổ chức phi lợi nhuận đứng sau Wikipedia và các dự án kiến thức mở khác, đang đối mặt với một thách thức kỹ thuật và tài chính ngày càng tăng. Nguyên nhân chính xuất phát từ sự bùng nổ của các bot trí tuệ nhân tạo (AI) tự động thu thập dữ liệu từ các trang của họ. Hoạt động này đã dẫn đến mức tăng đột biến 50% về nhu cầu băng thông, gây áp lực đáng kể lên cơ sở hạ tầng của tổ chức và đe dọa sự ổn định lâu dài của một trong những nguồn tài nguyên thông tin miễn phí lớn nhất thế giới. Wikipedia, với kho tàng kiến thức khổng lồ được đóng góp bởi cộng đồng tình nguyện viên toàn cầu, đã trở thành một nguồn dữ liệu huấn luyện vô giá cho các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) và các hệ thống AI khác. Các công ty phát triển AI thường triển khai các bot tự động (web scrapers) để quét và tải về hàng loạt nội dung từ Wikipedia. Mặc dù Wikimedia từ lâu đã ủng hộ việc truy cập mở và tái sử dụng nội dung của mình, quy mô và tần suất của hoạt động thu thập dữ liệu tự động này đã đạt đến mức độ chưa từng có, vượt xa khả năng đáp ứng hiện tại của hạ tầng máy chủ và mạng lưới của họ. Sự gia tăng 50% lưu lượng truy cập không chỉ đơn thuần là một con số thống kê. Nó chuyển thành chi phí vận hành cao hơn đáng kể cho Wikimedia Foundation, vốn phụ thuộc chủ yếu vào các khoản đóng góp để duy trì hoạt động. Quan trọng hơn, sự quá tải này có nguy cơ làm chậm tốc độ truy cập hoặc thậm chí gây gián đoạn dịch vụ cho hàng triệu người dùng hàng ngày trên toàn thế giới, những người dựa vào Wikipedia để tra cứu thông tin, học tập và nghiên cứu. Sự ổn định của dự án, vốn được xây dựng trên nền tảng truy cập dễ dàng và đáng tin cậy, đang bị đặt vào tình thế nguy hiểm bởi chính công nghệ mà nó vô tình cung cấp dữ liệu. Wikimedia Foundation bày tỏ lo ngại sâu sắc về tình trạng này. Họ nhấn mạnh rằng mặc dù nội dung của Wikipedia là miễn phí và mở, việc khai thác dữ liệu ở quy mô công nghiệp bởi các bot AI đang tạo ra một gánh nặng không bền vững. Tổ chức đang tích cực tìm kiếm các giải pháp để quản lý luồng truy cập này một cách hiệu quả hơn, có thể bao gồm việc thiết lập các giao thức truy cập dữ liệu cụ thể cho các nhà phát triển AI, yêu cầu sử dụng các API được chỉ định thay vì quét trực tiếp, hoặc thậm chí là các thỏa thuận hợp tác để đảm bảo việc sử dụng dữ liệu diễn ra một cách có trách nhiệm và bền vững hơn. Mục tiêu không phải là chặn hoàn toàn việc truy cập, mà là tìm ra sự cân bằng giữa việc hỗ trợ đổi mới AI và bảo vệ sứ mệnh cốt lõi của Wikimedia là cung cấp kiến thức miễn phí cho mọi người. Vấn đề này cũng làm nổi bật một cuộc tranh luận rộng lớn hơn về mối quan hệ giữa các nền tảng kiến thức mở và ngành công nghiệp AI đang phát triển nhanh chóng. Liệu các công ty công nghệ thu lợi nhuận từ các mô hình AI được huấn luyện trên dữ liệu miễn phí có trách nhiệm đóng góp trở lại cho việc duy trì các nguồn tài nguyên đó hay không? Đây là câu hỏi phức tạp, liên quan đến đạo đức, kinh tế và tương lai của việc chia sẻ kiến thức trong kỷ nguyên số. Việc tìm ra lời giải đáp không chỉ quan trọng đối với Wikimedia mà còn cho cả hệ sinh thái thông tin toàn cầu, đòi hỏi sự hợp tác và đối thoại giữa các bên liên quan để đảm bảo rằng các nguồn tài nguyên quý giá như Wikipedia có thể tiếp tục phát triển và phục vụ nhân loại.
